Preken vanuit een tekst of over een thema?


Corona-tijd, een leerzame periode

Het afgelopen half jaar heb ik me meer dan daarvoor bezig gehouden met kerkdiensten en preken voorbereiden. Directe aanleiding was de corona-lockdown medio maart, waardoor van de ene op de andere dag geen kerkdiensten meer mogelijk waren. Van 22 maart t/m 30 augustus hebben we in een gezamenlijk 'project' van vijf kerken wekelijks live een online-kerkdienst verzorgd, die door honderden gemeenteleden (en anderen?) werden gevolgd, zie www.kerkdienstenonline.nl.

Dat vroeg creativiteit en aanpassing. Want een online-dienst thuis voor je laptop volgen geeft een heel andere beleving dan fysiek een kerkdienst meevieren. Thuis ben je veel meer toeschouwer dan deelnemer. Dat noodzaakte mij en mijn jongere collega (en oomzegger) Jaco Weij tot bezinning en aanpassing. We wilden de diensten niet te lang, laat staan langdradig, houden, en een vlotte en gevarieerde opeenvolging van de onderdelen van de dienst verzorgen. Het vroeg ook aanpassing in onze manier van preken. Hoofdvraag was (en is te allen tijde): hoe houd ik de aandacht van de kijkers vast?

Preken voor een camera is anders dan preken voor een volle kerk. Al kan ik er oprecht gemeend bij zeggen, dat ik nooit het gevoel heb gehad tegen een camera te praten, maar altijd zag ik mensen van vlees en bloed voor me. Ook al waren die niet fysiek aanwezig, behalve dan de technici en de muzikanten. Ik heb dat ervaren als leiding van Gods Geest - en ik weet dat neef Jaco dezelfde ervaring had.


  

 

Core business

In deze periode ben ik me opnieuw ervan bewust van geworden dat voorgaan in de zondagse kerkdienst en het maken en uitspreken van preken echt de 'core business' van een dominee is. In juni heb ik in vier sessies een training 'Preken voor de camera' gevolgd. Buitengewoon leerzaam, prikkelend, uitdagend en motiverend om mij opnieuw te bezinnen op de vraag: hoe communiceer ik als boodschapper van het goede nieuws van Jezus die boodschap zo optimaal mogelijk? Zodat 'ie de gelovige, de zoekende en de niet-zoekende hoorder, kijker of meevierende kerkganger bereikt en landt in hun hart en leven.

Ik hoop de nieuwe ontdekkingen en ervaringen, samen met mijn preekervaring van ruim 35 jaar, zo goed mogelijk in praktijk te brengen. Tegelijk realiseer ik mij, dat dit de ene keer beter zal lukken dan de andere keer.

Gelukkig hangt het welslagen van een preek niet af mijn mijn preektalent. Ik geloof van harte dat de Heilige Geest de boodschap van het evangelie in de harten van de hoorders legt, zodat zij - kort gezegd - er iets mee kunnen en er iets mee gaan doen.
  

Tekst of thema?

Doorgaans preek ik vanuit een concrete bijbeltekst: één bijbelvers, een passage van enkele bijbelverzen bij elkaar, een heel bijbelhoofdstuk of enkele niet op elkaar volgende bijbelverzen. Belangrijke vragen die ik mezelf stel bij de voorbereiding zijn:

  • Wat staat er? = waar gaat deze tekst over?
  • Wat betekende dit voor de eerste hoorders / lezers van deze tekst?
  • Welke boodschap bevat deze tekst voor de hoorders, kijkers, meevierders van nu?

Dit biedt de mogelijkheid de tekst uit te diepen, te concretiseren voor nú en zo dicht mogelijk bij de hoorders te brengen. Je kunt dat vergelijken met een pakketje afleveren op de stoep voor de deur. Met de hartelijke aanbeveling: "van dit pakketje word je blij, open het maar gauw". Je hoeft het dan alleen maar aan te pakken, uit te pakken, te bewonderen en er mee aan de slag te gaan.

Een preek over een bepaald thema - en dat kan van alles zijn - is anders. Je preekt dan niet vanuit een concrete bijbeltekst (al neem ik meestal wel m'n vertrekpunt in een bijbelgedeelte), maar je werkt een thema uit. Dat maakt dat zo'n preek breder is, algemener, en meer de hoofdlijnen aangeeft rond het betreffende thema dan dat ik inga op details.

Thema-preken bieden de mogelijkheid bepaalde aspecten van de boodschap van de Bijbel uit te werken en de hoorder daar meer inzicht in te geven. Dat vraagt van de hoorder meer activiteit achteraf. De bedoeling van mijn themapreken is, behalve het uitleggen van het thema op zich, de hoorders te stimuleren zélf aan de slag te gaan, d.w.z. de preek nog eens terug te luisteren, de handout nog eens door te nemen, genoemde bijbelgedeelten nog eens op te zoeken, en na te denken over hoe de inhoud van de preek in ieders eigen situatie toegepast kan en/of moet worden.
  

God bekend maken

Tekst-preek of thema-preek - in alle preken die ik houd, wil ik met heel mijn hart God bekend maken onder de mensen, Zijn liefde en trouw en genade etaleren, en Jezus verkondigen als Redder en Heer van ons leven. Met het begeleidende gebed dat mijn hoorders God (meer) gaan liefhebben, Jezus (meer) gaan volgen. En zo ervaren dat leven met God als volgeling van Jezus een geweldig fijn leven is. Het is leven zoals God het bedoeld heeft. Het 'laten landen' van de boodschap laat ik aan de Geest over.
Welkom in de kerk, welkom thuis!
 

Hoe klinken die preken dan?

Hieronder een voorbeeld van een preek-vanuit-een-tekst en een preek-over-een-thema.

Preek vanuit Psalm 31

  • Bijbelgedeelte: Psalm 31 : 1-8 en 15-17
  • Toelichting

 

  

Preek over: Geloven doe je samen 

  • De Verbinding (Nederlands Gereformeerde Kerk Alphen a/d Rijn)
  • Bijbelgedeelte: Johannes 15 : 9 - 17
  • Toelichting
 
 
Startdienst gemeenteseizoen 2020-2021, 13sept.2020