Preken vanuit een tekst of over een thema?

Corona-tijd, een leerzame periode

Het afgelopen half jaar heb ik me meer dan daarvoor bezig gehouden met kerkdiensten en preken voorbereiden. Directe aanleiding was de corona-lockdown medio maart, waardoor van de ene op de andere dag geen kerkdiensten meer mogelijk waren. Van 22 maart t/m 30 augustus hebben we in een gezamenlijk 'project' van vijf kerken wekelijks live een online-kerkdienst verzorgd, die door honderden gemeenteleden (en anderen?) werden gevolgd, zie www.kerkdienstenonline.nl.

Dat vroeg creativiteit en aanpassing. Want een online-dienst thuis voor je laptop volgen geeft een heel andere beleving dan fysiek een kerkdienst meevieren. Thuis ben je veel meer toeschouwer dan deelnemer. Dat noodzaakte mij en mijn jongere collega (en oomzegger) Jaco Weij tot bezinning en aanpassing. We wilden de diensten niet te lang, laat staan langdradig, houden, en een vlotte en gevarieerde opeenvolging van de onderdelen van de dienst verzorgen. Het vroeg ook aanpassing in onze manier van preken. Hoofdvraag was (en is te allen tijde): hoe houd ik de aandacht van de kijkers vast?

Preken voor een camera is anders dan preken voor een volle kerk. Al kan ik er oprecht gemeend bij zeggen, dat ik nooit het gevoel heb gehad tegen een camera te praten, maar altijd zag ik mensen van vlees en bloed voor me. Ook al waren die niet fysiek aanwezig, behalve dan de technici en de muzikanten. Ik heb dat ervaren als leiding van Gods Geest - en ik weet dat neef Jaco dezelfde ervaring had.

Core business

In deze periode ben ik me opnieuw ervan bewust van geworden dat voorgaan in de zondagse kerkdienst en het maken en uitspreken van preken echt de 'core business' van een dominee is. In juni heb ik in vier sessies een training 'Preken voor de camera' gevolgd. Buitengewoon leerzaam, prikkelend, uitdagend en motiverend om mij opnieuw te bezinnen op de vraag: hoe communiceer ik als boodschapper van het goede nieuws van Jezus die boodschap zo optimaal mogelijk? Zodat 'ie de gelovige, de zoekende en de niet-zoekende hoorder, kijker of meevierende kerkganger bereikt en landt in hun hart en leven.

Ik hoop de nieuwe ontdekkingen en ervaringen, samen met mijn preekervaring van ruim 35 jaar, zo goed mogelijk in praktijk te brengen. Tegelijk realiseer ik mij, dat dit de ene keer beter zal lukken dan de andere keer.

Tekst of thema?

Doorgaans preek ik vanuit een concrete bijbeltekst: één bijbelvers, een passage van enkele bijbelverzen bij elkaar, een heel bijbelhoofdstuk of enkele niet op elkaar volgende bijbelverzen. Belangrijke vragen die ik mezelf stel bij de voorbereiding zijn:

• Wat staat er? = waar gaat deze tekst over?
• Wat betekende dit voor de eerste hoorders / lezers van deze tekst?
• Welke boodschap bevat deze tekst voor de hoorders, kijkers, meevierders van nu?

Dit biedt de mogelijkheid de tekst uit te diepen, te concretiseren voor nú en zo dicht mogelijk bij de hoorders te brengen. Je kunt dat vergelijken met een pakketje afleveren op de stoep voor de deur. Met de hartelijke aanbeveling: "van dit pakketje word je blij, open het maar gauw". Je hoeft het dan alleen maar aan te pakken, uit te pakken, te bewonderen en er mee aan de slag te gaan.

Een preek over een bepaald thema - en dat kan van alles zijn - is anders. Je preekt dan niet vanuit een concrete bijbeltekst (al neem ik meestal wel m'n vertrekpunt in een bijbelgedeelte), maar je werkt een thema uit. Dat maakt dat zo'n preek breder is, algemener, en meer de hoofdlijnen aangeeft rond het betreffende thema dan dat ik inga op details.

God bekend maken

Hoe klinken die preken dan?

Hieronder een voorbeeld van een preek-vanuit-een-tekst en een preek-over-een-thema.

Preek vanuit Psalm 31

• Bijbelgedeelte: Psalm 31 : 1-8 en 15-17
  

  

   

                                                                                                                              

  2 Bij U, HEER, schuil ik,
  maak mij nooit te schande.
  Bevrijd mij en doe mij recht,
  3 hoor mij,
  haast U mij te helpen,
  wees voor mij een rots, een toevlucht,
  een vesting die mij redding biedt.

  4 U bent mijn rots, mijn vesting,
  U zult mijn gids zijn, mij leiden, tot eer van uw naam,
  5 mij losmaken uit het net dat voor mij is gespannen,
  U bent mijn toevlucht.

  6 In uw hand leg ik mijn leven,
  HEER, trouwe God, U verlost mij.
  7 Wie armzalige goden vereren – ik haat ze,
  ík vertrouw op de HEER.
  8 Ik zal mij verblijden, juichen over uw trouw,
  want U ziet mijn ellende,
  U kent de nood van mijn ziel,

  15 (Maar) ik vertrouw op u, HEER,
  ik zeg: U bent mijn God,
  16 in uw hand liggen mijn lot en mijn leven, bevrijd mij
  uit de greep van mijn vijanden en vervolgers.
  17 Laat het licht van uw gelaat over mij schijnen,
  toon uw trouw en red uw dienaar.
• Toelichting
  

  Datum: 22 maart 2020.

  Dit was de eerste online kerkdienst die we gehouden hebben. De technische middelen waren beperkt, maar de kwaliteit van het geluid is goed. 

  Wil je de hele dienst bekijken, klik dan hier (opent in nieuw venster).

 

Preek over: Geloven doe je samen 

• De Verbinding (Nederlands Gereformeerde Kerk Alphen a/d Rijn)
• Bijbelgedeelte: Johannes 15 : 9 - 17
  

  

   

                                                                                                                              

  9 (Jezus spreekt Zijn leerlingen toe) Ik heb jullie liefgehad, zoals de Vader Mij heeft liefgehad. Blijf in mijn liefde: 10 je blijft in mijn liefde, als je je aan mijn geboden houdt, zoals Ik me ook aan de geboden van mijn Vader gehouden heb en blijf in Zijn liefde. 11 Dit zeg Ik tegen jullie om je mijn vreugde te geven, dan zal je vreugde volkomen zijn. 12 Mijn gebod is dat jullie elkaar liefhebben zoals Ik jullie heb liefgehad. 13 Er is geen grotere liefde dan je leven te geven voor je vrienden. 14 Jullie zijn mijn vrienden wanneer je doet wat Ik zeg. 15 Ik noem jullie geen slaven meer, want een slaaf weet niet wat zijn meester doet; vrienden noem Ik jullie, omdat Ik alles wat Ik van de Vader heb gehoord, aan jullie bekendgemaakt heb. 16 Jullie hebben niet Mij uitgekozen, maar Ik jullie, en Ik heb jullie opgedragen om op weg te gaan en vrucht te dragen, blijvende vrucht. Wat je de Vader in mijn naam vraagt, zal Hij je geven. 17 Dit draag Ik jullie op: heb elkaar lief.
• Toelichting
  

  Datum: 13 september 2020.

  Dit was de eerste kerkdienst die we gehouden hebben na de lockdown-periode; tevens de startdienst van het gemeenteseizoen 2020-2021.

• Handout bij de preek