Feestrollen

De boeken worden in het Jodendom feestrollen genoemd. Feestrollen omdat ze in de synagoge worden voorgelezen tijdens de grote Joodse feest- en gedenkdagen. En feestrollen omdat het oorspronkelijk ging om boekrollen: stroken papyrus of perkament die aan elkaar werden geplakt en op twee stokken werden bevestigd. Bij elk van de grote joodse feesten wordt één van de boeken voorgelezen:

• op het Pesachfeest (Pasen; in het voorjaar) Hooglied.
• op het Weken- of Oogstfeest (Pinksteren; vroeg in de zomer) Ruth.
• op de Vasten- en rouwdag (in de hoogzomer) Klaagliederen.
• op het Loofhuttenfeest (in het najaar) Prediker.
• op het Poerimfeest (in de winter) Ester.

Hooglied

Het Hooglied bezingt de liefde tussen een jongen en een meisje. Dit is in de eerste plaats een concrete liefde tussen twee mensen. Ze verlangen naar elkaar, en genieten van hun liefde en de ontluikende seksualiteit. De liefde wordt in het boek bezongen als ‘sterk als de dood’, als een ‘vlammend vuur’ dat ‘zeeën niet kunnen doven’.

Op het Pesachfeest herdenken de Israëlieten de bevrijding uit Egypte. Tegen die achtergrond krijgt de liefde een nieuwe dimensie: God is als de ‘jongen’ en Zijn volk als het ‘meisje’: zij verlangen naar de liefde en een bijzondere eenheid met elkaar.

Ruth

In onze bijbelindeling is Ruth geplaatst na het boek Rechters (Richteren). Dat is omdat de geschiedenis plaatsheeft in de Richterentijd, en omdat in het boek Ruth duidelijk wordt dat God in die chaotische tijd toewerkt naar de geboorte van koning David.

In het Jodendom wordt het boek gelezen op het Pinkster- of Wekenfeest. Dat is het feest waarop het binnenhalen van de oogst wordt gevierd. Het verhaal van Ruth past daarbij: in het boek wordt Gods zorg voor Ruth en Noömi zichtbaar, juist door de overvloed aan koren die te vinden is op de akker van Boaz.

Klaagliederen

Op de negende dag van de joodse maand Av (bij ons in juli of augustus) heeft het joodse volk de jaarlijkse vasten- en rouwdag. Op die dag wordt nog altijd de verwoesting van de tempel herdacht (de laatste tempel in Jeruzalem werd in 70 na Chr. verwoest op de negende dag van de joodse maand Av). Daarbij passen de vijf klaagzangen die samen het boek Klaagliederen vormen: zij rouwen om de val van Jeruzalem en de verwoesting van de eerste tempel in het jaar 587/6 v.Chr. De stad Jeruzalem wordt in Klaagliederen ‘Sion’ genoemd, naar de berg waarop de tempel stond.

Prediker

Op het Loofhuttenfeest herdenkt Israël de reis door de woestijn van Egypte naar het beloofde land. De Joden laten tijdelijk hun huis achter zich en wonen in eenvoudige hutjes onder een bladerdak, met daarin een gat waardoor je naar de hemel kunt kijken. Zo beseffen zij weer hoe vergankelijk het leven is, en hoe zeer men afhankelijk is van God.

Dat past heel goed bij het boek Prediker, waarin de vergankelijkheid en soms ook willekeur van het leven ‘onder de zon’ in beeld komt. Prediker roept op om te genieten van het goede dat God je geeft, of het nu groot of klein is, en dat past goed bij het karakter van het Loofhuttenfeest.

Ester

Het boek Ester speelt zich af in de Perzische tijd (5^e eeuw v.Chr., dus vrij ‘laat’ in het Oude Testament, ongeveer in de tijd van Ezra/Nehemia). Ester en haar pleegvader Mordechai zijn Joden die niet zijn teruggekeerd naar Israël, maar in de ‘verstrooiing’ (diaspora) zijn gebleven.

De Perzische koning trouwt na een ‘miss-verkiezing’ met het joodse meisje Ester. Als Esters pleegvader Mordechai hoort dat de ambtenaar Haman alle Joden in het rijk wil laten uitroeien, weet hij zijn pleegdochter zover te krijgen om in actie te komen en dat te voorkomen. De geschiedenissen rond Ester zijn ook de basis van het Poerimfeest, waarin de Joden vieren dat God hen niet aan de vernietiging heeft prijsgegeven.

Het boek is actueel vanwege het antisemitisme waar het joodse volk in alle tijden mee te maken heeft.

Bijzonder aan de tekst van het boek is dat de naam van God in heel de Hebreeuwse tekst maar één keer wordt genoemd. Ook is er, behalve een vasten, op geen enkele plek sprake van een gebed tot God. Daarin ligt dan ook een belangrijke betekenis: God is aanwezig en leidt zijn volk - ook als Zijn naam niet wordt genoemd en als mensen niet tot Hem bidden. Maar die leiding is soms wel verborgen en moet door mensen zelf worden aangewezen. De lezer van het boek Ester kan dat door in de uitkomst van de koninklijke schoonheidswedstrijd en Esters entree aan het Perzische hof de hand van God te zien. Ook wij worden opgeroepen om de soms verborgen hand van God te leren zien in ons leven. Een zin als ‘Verborgen aanwezig deelt U mijn bestaan’ (Sela, Opwekking 770) past bij uitstek bij het boek Ester en laat zien dat dit boek ook voor ons een belangrijke boodschap heeft.