Liever langer luisteren

Ek jaar komen dominees uit de kerken waar ik bij hoor, twee dagen bij elkaar om samen na te denken over een bepaald thema en elkaar te ontmoeten. Gistermorgen was prof.dr. H.G.L. Peels de spreker. Ik mag hem Eric noemen. Wij kennen elkaar al járen, we hebben gelijk gestudeerd en van tijd tot tijd zien we elkaar. Prof. Peels gaf een lezing over de twaalf kleine profeten. Dat zijn 12 kleine boekjes aan het eind van het Oude Testament. Peels weet daar veel van, want hij is hoogleraar Oude Testament aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn.

Ik vond zijn verhaal heel interessant. Hij vertelde dat in de laatste 25 jaar diverse bijbelwetenschappers die de 12 kleine profeten bestudeerd hebben, de mening zijn toegedaan dat het geen losse boekjes zijn, maar eigenlijk één groot profetenboek met 12 hoofdstukken. De bedoeling van dit profetenboek zou zijn: het volk van de Joden troost, hoop en moed geven. De boekjes zijn geschreven in een periode van ca. 300 jaar en in die jaren heeft het volk van God veel crisis-tijden gehad. Vooral invasies van vijandelijke legers - en dat waren geen lievertjes: veel geweld, veel slachtoffers, veel plunderingen, veel verkrachtingen en deportaties naar vreemde landen. De 12 kleine profeten laten Gods licht schijnen over de tijd waarin ze leefden en de mensen die het aangaat. "Luister naar de woorden van de HEER", lees je vaak. Ze zijn heel fel in hun bewoordingen. En dat maakt dat deze 12 boekjes (of zijn het hoofdstukken?) niet zo makkelijk te lezen zijn.

De twaalf kleine profeten
Hosea, Joël, Amos, Obadja, Jona, Micha, Nahum, Habakuk, Zefanja, Haggaï, Zacharia, Maleachi

Neem nou het boekje Nahum. Dat begint met: "De HEER is een wrekende God, Hij duldt niemand naast zich. De HEER is een woedende wreker, de HEER wreekt zich op zijn tegenstanders". Als je dit leest, denk je: "Wow, ik dacht altijd dat God liefde is. Hij houdt van mensen; zo staat dat toch in het Nieuwe Testament: 'God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft' (Johannes hfdst.3 vers 16). Maar een God van wraak; dat klinkt niet echt prettig. Ik weet niet of ik dat wel wil geloven". En je bent geneigd Nahum maar gauw over te slaan - en de andere 11 profeten ook, want hun taalgebruik is net zo fel.

In zijn verhaal gisteren benadrukte prof. Peels wat hij wel vaker zegt: "ik wil liever langer luisteren". Daarmee bedoelt hij: je moet niet direct een oordeel hebben over wat je leest in de Bijbel. Probeer er liever eerst achter te komen wát er nou precies staat, voor wíé het bestemd is en wát de bedoeling ervan is. Liever langer luisteren dus.

Dat sprak me zeer aan. Van tijd tot tijd kom ik mensen tegen die de Bijbel moeilijk vinden, niet begrijpen en eigenlijk al snel een oordeel klaar hebben: "als dát in de Bijbel staat...." Dan gaat het vaak over dingen die met henzelf te maken hebben: óf ze lezen iets dat ze niet aanstaat, óf ze lezen iets wat ze niet direct begrijpen.

Ik geef toe: de Bijbel is niet altijd even gemakkelijk. Er zijn best gedeelten die ik niet snap als ik ze voor het eerst lees. En gedeelten die ik moeilijk vind om te accepteren. Ik ben het met mijn oud-medestudent Eric Peels helemaal eens, als hij zegt: "liever langer luisteren". En dát probeer ik ook te doen, voor mezelf en ook als ik als dominee bij een bijbel- of gesprekskring ben (en dat zijn er momenteel vijf).

En áls je dan langer luistert en probeert erachter te komen wat een bepaald bijbelstukje nou precies wil zeggen, ontdek je prachtige dingen. Neem nou Nahum. Het boekje Nahum is geschreven in het jaar 663 voor Chr. (ik vat nu kort samen wat Peels hierover vertelde). Assyrië was toen dé grote heerser over heel het Midden Oosten. Legers van Assyrië zijn doorgedrongen tot het zuiden van Egypte en hebben de stad Thebe veroverd. Nu zijn ze op de terugtocht, met veel oorlogsbuit en krijgsgevangenen. Alle mensen, ook in het land Israël, zijn doodsbang voor Assyrië: wat voor geweld zal er nog meer komen?! Midden in die spannende, angstige dagen vol dreiging staat de profeet Nahum op en zegt: "Dacht je nou werkelijk dat God deze verschrikkelijke dingen op z'n beloop laat? Zeker niet: God wreekt zich op zijn tegenstanders (hfdst.1 vers 2). Ninevé, de hoofdstad van Assyrië, zal ten onder gaan: 'Ik zal je straffen - spreekt de HEER van de hemelse machten (...) dan zal ieder die je ziet, zich van je afwenden en zeggen: 'Ninevé is verwoest'. Wie zal om haar rouwen?" (hfdst.3 verzen 5 en 7).

Nahum geeft de mensen van toen ook moed en troost: "De HEER is goed, een vesting in tijden van nood, Hij kent wie bij Hem schuilen" (hfdst.1 vers 7). Nahum's profetie is uitgekomen: Ninevé werd in 612 voor Chr. verwoest.

Het Assyrische Rijk ± 650 voor Chr.

Liever langer luisteren. En dan hoor ik hier prachtige dingen over God. Ook nú is er heel veel geweld. Assyrië was het gebied waar nu Isis aan de macht is. En waar vroeger Ninevé was, ligt nu de stad Mosoel. Assyrië en Isis lijken wel op elkaar: geweld, terreur, dreiging. Maar ook nu mag je geloven: het kwaad heeft niet het laatste woord. Aan alle vreselijke onderdrukking, geweld en wat er nog meer is, zal een keer een eind komen. God laat het niet ongestraft. Híj heeft het laatste woord. En dat vind ik een prachtige boodschap, die mij hoop en moed geeft.

Zijn de 12 profeten nou 12 verschillende kleine boekjes of één boek met 12 hoofdstukken? Peels kiest voor een middenweg: er zijn overeenkomsten in inhoud en vorm, maar het zijn toch wel 12 aparte boekjes. Ik wil daar best meer over weten: liever langer luisteren.