Van 2012 - 2017 ben ik (part time) interimpredikant geweest in verschillende gemeenten (resp. Assen, Eindhoven, Rijsenhout). 
Daarnaast had ik enige tijd enkele kleinere taken in Boskoop en Purmerend. 
Een waardevolle en leerzame tijd. Een weerslag hiervan lees je in dit artikel.

(nieuwe) kansen voor gemeenten, kerkenraden en dominees

“Twintig jaar heeft onze dominee hier gestaan. We hebben een goede tijd met elkaar gehad. Vorige maand is hij met emeritaat gegaan. Nu zijn we vacant. Best wel onwennig. Nu komen allerlei vragen in de kerkenraad naar boven - en ik merk dat die vragen ook in de gemeente leven. De belangrijkste vragen zijn wel: hoe willen we verder als gemeente? Op dezelfde voet? Zijn we toe aan verandering? Of een koerswijziging? Willen we zo gauw mogelijk weer een nieuwe dominee of nog niet? Ik denk dat er nog heel wat te praten valt, voordat we hier duidelijkheid over hebben. Intussen gaat het werk in de gemeente wel gewoon door. Redden we dat als kerkenraad, of zou iemand van buiten ons kunnen helpen?”

“Vorige maand is duidelijk geworden, dat onze dominee ernstig ziek is. Hij kwakkelde al een poosje, maar nu ziet het er naar uit, dat hij voor lange tijd uitgeschakeld is. Heel triest voor hem. En voor ons als gemeente ook. Wie neemt het werk van onze dominee nu waar, zo lang hij ziek is? Want als er geen vervanging is, blijft er heel veel liggen”.

“Pfff, ik wou dat het maar nooit gebeurd was. Maar het is wél gebeurd helaas. Het liep een tijdje al niet zo lekker tussen ons als kerkenraad en de dominee. Er waren irritaties. We begrepen elkaar steeds minder goed. Het onderlinge vertrouwen werd steeds minder. Het leek wel of we op verschillende golflengten zaten. Het móést wel een keer fout gaan. En dat is nu dus helaas gebeurd. Nu zijn we allemaal verdrietig, teleurgesteld, boos, gefrustreerd. Hoe moeten we nu verder? Kunnen we het conflict nog oplossen of is het beter dat we uit elkaar gaan? Wie helpt ons? En wie helpt onze predikant?”

Drie herkenbare situaties waarin een gemeente terecht kan komen, ongewild en onbedoeld. Een interimpredikant kan een kerkenraad en zijn gemeente heel goed van dienst zijn in dergelijke omstandigheden. Hij/zij is voor een van tevoren afgesproken periode verbonden aan een (vacante) gemeente.

Nieuw, of toch niet?

In de kleine protestantse kerken (Nederlands Gereformeerde Kerken, Christelijke Gereformeerde Kerken en Gereformeerde kerken vrijgemaakt) is het fenomeen interimpredikantschap nog nagenoeg onbekend. In de Protestantse Kerk is de afgelopen 15 jaar gewerkt aan het opleiden van interimpredikanten en het opzetten van een pool interimmers. In 2013 verscheen een boek, waarin de achtergronden, kansen en mogelijkheden van het interimpredikantschap worden beschreven en wordt uiteengezet hoe de opleiding tot interim-predikant (“Functioneren in een tussentijd”) is opgebouwd. Kerkrechtelijk is het interimpredikantschap in de PKN goed geregeld.

Dat in de kleine protestantse kerken deze naam (nog) niet gebruikt wordt, wil niet zeggen dat er geen interimpredikanten actief zijn. Er zijn diverse (emeriti-)predikanten die voor kortere of langere tijd in een vacante gemeente aan het werk zijn (geweest). Meestal gaat het dan om “bijstand in het pastoraat”, maar ook hebben predikanten wel ondersteuning en leiding geboden in een proces van herstel en/of grote spanningen in een gemeente.

Meerwaarde

Waarom zou een kerkenraad een interim-predikant willen? In de eerste plaats omdat de gemeente (tijdelijk) herderloos is of de predikant niet optimaal kan werken in de gemeente. Hierbij denk ik aan:

• langdurige ziekte van de eigen predikant
• een vacante periode
• wanneer de gemeente is een crisis is terechtgekomen; dat kan verschillende oorzaken hebben, zoals: problemen rondom de predikant of onderlinge conflicten

• wanneer een (vacante) gemeente op zoek is naar nieuwe wegen om kerk te zijn in de 21e eeuw.

Een interimpredikant kan in deze vaak lastige en moeizame omstandigheden een rol van betekenis vervullen, waar kerkenraad en gemeente mee gebaat zijn. Hij is niet een “huurling” (naar Johannes 10:12), die voor een bepaalde tijd langs komt en niet echt geïnteresseerd is in hoe het met de gemeente en haar leden gaat. Maar hij is echt een herder. De schapen gaan hem ter harte. Als herder kan hij de schapen leiden en voeren naar rustige wateren. Een kerkenraad of gemeente kan ook kiezen voor een gemeentelijk adviseur of een kerkelijk werker. Zij hebben echter een andere rol en positie, en ook een andere opleiding. Een interimpredikant is voluit dienaar van het Woord en ambtsdrager. Als zodanig kan hij in zondagse diensten voorgaan en als pastor, theoloog, geestelijk leider, proces-begeleider en gelovige een betekenisvolle rol vervullen in een “tussentijd”.

Mede door mijn eigen ervaring als interimpredikant ben ik tot de overtuiging gekomen, dat interimpredikanten een rol van betekenis kunnen gaan spelen in de kerken. Steeds vaker maken we mee dat kerkenraden, gemeenten en predikanten in de problemen komen. Een interimdominee kan dan helpen. Kleine gemeenten kunnen geen fulltime predikant (meer) betalen. Door de combinatie part time gemeentepredikant en interimdominee, kunnen kleine gemeenten tóch een eigen predikant hebben en kan de predikant in z’n onderhoud voorzien.
Tenslotte kunnen predikanten met jarenlange ervaring deze inzetten ten dienste van meer dan één gemeente.

Win-win-situatie

Het mes snijdt aan verschillende kanten. Interimpredikanten kunnen de kerken een belangrijke dienst bewijzen: kleine gemeenten kunnen een eigen predikant beroepen en “gemeenten in een tussentijd” kunnen worden geholpen. Bovendien kan de deskundigheid van ervaren predikanten optimaal worden benut. Dat is echt een win-win-situatie tot opbouw van de kerken en uitbreiding van Gods Koninkrijk.