Waar hoop je dat je staat op het gebied van geloven als je straks 25 bent? Deze vraag stelde ik jongeren tussen de 10 en 25 jaar tijdens het onderzoek ‘Dat je groeien mag!’, een onderzoek naar het leren geloven van kinderen en jongeren binnen de Protestantse Kerk in Nederland.

Meer dan de helft van de deelnemende jongeren kon geen concrete dingen noemen of ze gaven aan tevreden te zijn met de manier waarop ze nu geloven. Toen ik hen vroeg wat ze nog wilden leren als het om geloven ging, gaven ze aan ‘geen idee’ te hebben.

De jongeren gaven hiervoor zelf twee verklaringen. Tijdens hetzelfde onderzoek bleek dat hun kennis van het christelijk geloof beperkt is. ‘Hoe kun je nu weten waar je naar toe wilt groeien en wat je nog wilt leren als je eigenlijk helemaal niet weet wat er nog te leren valt?’, zo reageerden ze.

De andere verklaring had niet met hun kennis te maken, maar met de relevantie die het geloof had. Veel van de jongeren gaven hun geloof het rapportcijfer 6 en hadden geen behoefte aan een hoger geloofscijfer voor zichzelf.

Weinig concreet

Min of meer dezelfde vraag stelde ik aan de opvoeders van deze jongeren: aan ouders, jeugdwerkers, predikanten en kerkenraadsleden. Waar hoop jij dat de jongeren die jij opvoedt, op het gebied van geloven, staan als zij 25 zijn?

Hoewel de meeste volwassenen hier wel een antwoord op konden geven, was het antwoord vaak vrij open en weinig concreet: ‘Ik denk dat het heel persoonlijk is en dat iedere manier van geloven wel goed is. Of dat nu heel klein of heel groot is. Ja, dat gun ik ze wel. Dat ze kracht halen uit hun geloof.’

  ■  Vanuit mijn praktijk als jeugdwerkadviseur had ik ook al gemerkt dat opvoeders het heel lastig vinden om aan te geven waartoe zij opvoeden.

Helemaal verbaasd was ik niet door de reacties van de jongeren en hun opvoeders. Al in 1981 sprak godsdienstpedagoog Foeke Kuiper over een gebrek aan relevantie ten aanzien van de Bijbel bij jongeren. Niets nieuws dus. Vanuit mijn praktijk als jeugdwerkadviseur had ik ook al gemerkt dat opvoeders het heel lastig vinden om aan te geven waartoe zij opvoeden.

Dat is ook niet zo vreemd. Deze vraag is in een ontzuilde samenleving veel belangrijker dan in de samenleving waarin de zuilen fier overeind stonden. In die verzuilde samenleving ging je gewoon met de stroom mee, omdat iedereen het zo deed.

Maar in onze authenticiteitscultuur werkt dat niet meer. Om ons heen zien we talloze stromen en stroompjes. Dus wat is dan de goede stroom? Deze tijd daagt ons uit om onze eigen koers te kiezen.

KiemPlaats

Nadenken over het ‘waartoe’ van opvoeding is ontzettend belangrijk. Het geeft onze opvoeding namelijk richting. Het gaat over de stip op de horizon waar we voor onze kinderen en jongeren naar verlangen, maar die nog niet gerealiseerd is en misschien ook wel nooit volledig gerealiseerd wordt. Het helpt ons om alledaagse keuzes te maken en te voorkomen dat we opgeslokt worden door de waan van de dag.

Vandaag lanceer ik met twee anderen KiemPlaats, een expertisecentrum voor kinderen, jongeren en geloof. Tijdens het startsymposium spelen de woorden ‘wortelen en vruchtdragen’ een belangrijke rol. Omdat we steeds weer merkten dat opvoeders het lastig vinden om het waartoe van opvoeding formuleren, hebben we gezocht naar een beeld dat dit denken kan voeden.

Wie willen we dat onze kinderen en jongeren zijn op hun 25e? Het antwoord dat wij graag aanreiken is niet hip of vernieuwend. Het is zelfs al duizenden jaren oud en is gebaseerd op Psalm 1:3 ‘Wees als een boom, geplant aan stromend water, die op tijd vrucht draagt en waarvan de bladeren niet verwelken.’

 ■ Een gezonde boom is altijd onderdeel van een ecosysteem, waarbij een boom over het algemeen minder kwetsbaar is als hij samen met andere bomen kan groeien.

Een gezonde boom staat in voedzame grond, heeft diepe wortels en een stevige, maar flexibele stam. Hij heeft brede takken waar vruchten aan kunnen groeien en waarbij mens en dier bescherming vinden. Een gezonde boom is altijd onderdeel van een ecosysteem, waarbij een boom over het algemeen minder kwetsbaar is als het samen met andere bomen kan groeien.

Als wij graag willen dat de kinderen die wij opvoeden – dat kan als ouder, maar ook als leerkracht, als opa, als kampleider of als predikant – zulke bomen worden, dan is het allereerst belangrijk dat we ons bewust zijn van de grond waarin ze opgroeien.

Om te kunnen groeien hebben ze voedzame grond nodig zoals goede voorbeelden, bijbel- en ervaringsverhalen, waardering voor wie zij zijn, rituelen en beelden. Je kunt hierbij denken aan christelijke rituelen zoals de doop of het bidden aan tafel en bij het naar bed gaan.

Misschien zijn we ons de afgelopen decennia wel te weinig bewust geweest van het belang van voedzame grond. Het belangrijkste onderdeel van die vruchtbare grond is, en dan grijp ik terug op Psalm 1, het water dat er stroomt. In de Bijbel is levend water steeds weer het beeld van God zelf. We mogen de kinderen en jongeren die aan onze zorg zijn toevertrouwd bij de Bron brengen, zodat ze voedsel in overvloed hebben.

Stevige stam

Op deze grond kunnen kinderen en jongeren diepe wortels krijgen. Ze nemen eeuwenoude verhalen, rituelen en geloofservaringen in zich op, staan daarmee op de schouders van de generaties voor hen, en geven er tegelijkertijd op hun eigen manier vorm aan. Wortels, die zich ondergronds verbinden met andere wortels.

In zulke grond kunnen ze ook een stevige stam ontwikkelen. Zo’n stam, vaak knoestig en gebutst, kan tegen een storm. Niet door rigide de storm te ondergaan, maar daar juist op mee te bewegen. Voedzame grond reikt voedsel aan om veerkrachtig en hoopvol te zijn, juist als opgroeien pijn doet.

Tenslotte leidt voedzame grond tot brede takken. Takken die zorgen dat de boom voldoende Licht kan opvangen om te blijven groeien. Takken waar dieren van allerlei pluimage hun plekje vinden en mensen onderweg kunnen uitrusten. Takken boordevol met vrucht, zoals liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing.

Corina Nagel-Herweijer is godsdienstpedagoog en mede-eigenaar van KiemPlaats, expertisecentrum voor kinderen, jongeren en geloof

Over KiemPlaats: https://www.nd.nl/geloof/geloof/1267878/nieuw-expertisecentrum-voor-christelijke-opvoeding-we-mogen-t?frommail