Ruimte geven en kaders bieden

Onrust in jeugdgroepen, het is er zomaar. Het lukt niet elke tiener om zich netjes te gedragen. Wat doe je dan als jeugdleider? Durf jij dan ergens voor te staan? Hoe geef je ook tieners die vaardigheid mee? Ik ontdekte dat mijn eigenwaarde niet afhangt van hoe tieners zich gedragen. Dat ik een veilige basis moet creëren en hun onzekerheid en vragen serieus neem.

Zwaar gefrustreerd reageert ze zich af: ‘Zo’n groep als dit heb ik nog nooit meegemaakt. Ze luisteren echt niet! Ik heb verschillende keren gezegd: “Ik zit hier voor jullie hoor, ik wil jullie iets leren, maar zo heeft het totaal geen zin!”’

De afgelopen tijd kreeg ik vaker dit soort boodschappen van jeugdleiders. Meer dan voorheen lijkt er veel onrust in jeugdgroepen te zijn, alsof een deel van de jongeren gedesoriënteerd is. Verschillende jeugdleiders gaven aan dat het ze niet lukt om de groep stil te krijgen en dat het lastig is een thema te behandelen. Sommige jeugdleiders zitten met de handen in het haar. Naar hen luisterend proef ik machteloosheid en tegelijk een verlangen om iets te betekenen voor jongeren.

Eigenwaarde

Ik moest terugdenken aan een onrustige groep jongeren met wie ik optrek. Ik was wel gewaarschuwd van tevoren. Twee jeugdleiders waren zelfs gestopt. En inderdaad, ze waren heel onrustig! Ze konden niet luisteren naar elkaar of naar mij. Ook ik werd er onzeker van en twijfelde aan mezelf als jeugdleider. Wat ik ook probeerde om de sfeer te verbeteren, het lukte niet en het voelde als falen. Ik geef niet snel op en bleef het proberen. Tot ik ontdekte dat ik de jongeren eigenlijk misbruikte voor het opkrikken van mijn eigenwaarde. Jongeren prikken daar dwars doorheen. Ik vond dat deze jongeren blij mochten zijn met mij en dankbaar voor wat ik voor hen deed. Met andere woorden, deze jongeren moesten mij een goed gevoel geven. Ik ontdekte dat ik mijn zekerheid bij God moet zoeken, Hem vertrouwen. Hij heeft mij lief en ik mag zijn liefde doorgeven, los van wat de jongeren daarmee doen. Zo kon ik loskomen van wat mij belemmerde om er echt voor hen te zijn.

Deze jongeren moesten mij een goed gevoel geven ■

Steeds meer ontdekte ik hoe cruciaal het is om aan te sluiten bij deze jongeren, daar waar zij zijn. In de tienertijd gebeurt er van alles. Er vinden grote lichamelijke en mentale veranderingen plaats. Het pleziercentrum in hun hersenen maakt overuren. Tieners gaan op zoek naar hun eigen identiteit. Ze ontwikkelen hun zelfbeeld in relatie tot anderen en hebben een diep verlangen ergens bij te horen. In deze fase is het belangrijk om de relevantie van het geloof voor hun leven duidelijk te maken. In Gods liefde kunnen tieners hun identiteit vinden, ook wanneer ze afwijzing van anderen ervaren. Daarom is het belangrijk dat wij iets van Gods liefde weerspiegelen. Je kunt prachtige verhalen vertellen, maar jongeren moeten Gods liefde in ons zien. We mogen zichtbaar maken dat wij niet afhankelijk zijn van de waardering van anderen om ons heen.

 
Veiligheid

Een aspect dat meespeelt in de onrustige groepen is dat jongeren vandaag veel ruimte krijgen. Niet voor niets wordt er gesproken over grenzeloze vrijheid in onze samenleving. Ouders geven veel vrijheid aan jongeren. Mogelijk werden ze zelf beknot in hun jeugd, of zijn ze bang dat hun kind zich van God afkeert. Ik zie dat al die ruimte bij de jongeren onzekerheid geeft. Zij leven in een samenleving waarin je bijna niets zeker weet. Je ‘mag’ alles zelf ontdekken. Voor sommige jongeren is dat fijn. Zeker als je anders buiten de kaders was gevallen. Maar het betekent ook dat een heleboel jongeren opgroeien in onzekerheid. Ik zie hen worstelen met de ruimte die ze krijgen. Ze zoeken naar houvast. Ze roepen om kaders en zekerheden die hen inzicht geven in zichzelf.

Al die ruimte geeft onzekerheid bij de jongeren ■

Wat mij daarbij geholpen heeft is de hechtingstheorie van de cirkel van veiligheid naar het boek van Bert Powell. Deze theorie is ontwikkeld voor ouders, zodat kinderen goed kunnen hechten en er een gezonde relatie ontstaat. Het vertrekpunt van de cirkel is de veilige basis van waaruit het kind de omgeving kan gaan verkennen. Het kind wil gestimuleerd worden om op onderzoek uit te gaan. Ouders laten merken: doe maar, ga maar! Ik geef je vertrouwen. Terwijl het kind denkt: wil je wel opletten en me helpen als het nodig is? Het kind moet weten dat het altijd terug kan komen voor troost en bescherming. Ouders moeten laten merken dat het kind altijd welkom is.

Kaders

Ik heb ontdekt dat ik als jeugdwerker ook een veilige basis moet creëren. Sterker nog, dat is een belangrijke voorwaarde om echt iets voor hen te kunnen betekenen. Ik moet me willen hechten aan jongeren en daarmee veiligheid en vertrouwen geven. Maar hoe doe je dat, als de groep onrustig is? Allereerst veel geduld hebben en veel tijd investeren in de relatie met hen. Mezelf blijven voorhouden dat jongeren mijn eigenwaarde niet hoeven te bevestigen. Wat soms echt lastig is, snel kan de vraag opkomen: waar doe ik dit voor? Door het groeien van de band met jongeren ontstaat langzamerhand ruimte om grenzen te stellen. Samen vorm je een structuur om elkaar echt te ontmoeten. Een veilige basis heeft namelijk ook kaders nodig. Voor deze groep begon waren dat twee kaders. Als we lezen uit de Bijbel dan ben je stil en ook op het moment dat we gaan bidden. Je hoeft niet mee te doen met bidden, maar je wekt minimaal de indruk dat je anderen, die wel willen bidden, respecteert.

Een veilige basis heeft ook kaders nodig ■

Vervolgens ontdekte ik dat het belangrijk is dat ik benoem wat ik waardeer aan de jongeren. Ik vergeet nooit het moment dat ik aan het einde van een seizoen alle jongeren een voor een langsging en iets deelde wat ik in hen waardeerde. Je zou kunnen zeggen dat ik hen zegende. Het maakte op de jongeren indruk.

Ik laat merken dat ze welkom zijn ■

Toen ik op deze manier met die onrustige groep aan de slag ging, veranderde er langzaam iets. Er ontstond een sfeer waarin ik hen kan helpen bij het zoeken van kaders en zekerheden die inzicht geven in zichzelf. Daarbij merkte ik dat ik niet bang hoef te zijn om te zeggen dat het geloof grenzen oplegt. Dat ik ergens voor moet staan en zelf verantwoordelijkheid moet nemen. De Bijbel rijkt kaders aan. Tegelijkertijd moeten jongeren de ruimte krijgen om deze kaders te bevragen. Ik daag hen ook uit om dit te doen! Ik stimuleer ze om zelf op onderzoek uit te gaan. Ga er mee aan de slag! Ik zorg er ook voor dat ik er voor ze ben als ze vragen hebben. Ik laat merken dat ze welkom zijn. Samen gaan we op zoek naar antwoorden, of we zoeken naar een manier om met hun vragen om te gaan. Het is dus niet droog iets vertellen. Zo zit het! Nee, veel meer: zo zie ik het, hoe zie jij het?

Levensvragen

Inmiddels zijn we vijf jaar verder en ik durf te zeggen dat het een fantastische groep is. Nog steeds is het weleens onrustig. Regelmatig gebeurt er weinig met het onderwerp dat is voorbereid, maar wat wel steeds vaker gebeurt is dat de jongeren persoonlijke vragen stellen. En het raakt me dan als ze doodstil zitten te luisteren naar het antwoord. Als jongeren merken dat je hun onzekerheid en vragen serieus neemt, dan gebeurt er iets! Het motiveert hen om de diepte in te gaan. Of ze nu wel of niet een keuze gemaakt hebben voor God, vaak willen ze meer weten.

■ Ik vind het nog steeds lastig om altijd een veilige en goede sfeer te krijgen

Eerlijk, ik vind het nog steeds lastig om altijd een veilige en goede sfeer te krijgen in de groep waarin ze alles durven te zeggen. Maar ik hoop dat ze door mij heen iets zien van wat God in hun leven kan betekenen. En door mee te bewegen met waar de jongeren zitten, hoop ik openheid te creëren waardoor een verlangen naar God bij hen mag worden aangewakkerd. Dat ze duidelijke keuzes maken. Jezus als voorbeeld willen nemen. Dat ze hem volgen. Want Hij stond ergens voor en droeg dat ook uit.

Anko Oussoren in jeugdwerker in De Bron in Hardinxveld-Giessendam (NGK) en adviseur bij Kerkpunt